Edam kent diverse mooie en bijzondere panden. Hieronder geven wij een opsomming van panden die het bezichtigen waard zijn vanwege hun bijzondere uitstraling en rijke geschiedenis.
1. Het gemeenlandshuis
Het ‘Gemeenlandshuis’ is gebouwd in 1785 en staat aan de Schepenmakersdijk. Het geheel bestaat uit drie gebouwen die om een hof gegroepeerd zijn. In het middelste gebouw bevindt zich de oudste vergaderzaal, waar de leden van het dagelijks bestuur van het Hoogheemraadschap van de Uitwaterende Sluizen van Kennemerland en West-Friesland in vergaderden. Na deze dagelijkse vergaderingen werd de tafel gedekt om te dineren. Ook kon men er in een bedstede slapen. De tuinbeelden die op sokkels zijn geplaatst stellen de vier jaargetijden voor.
2. Huis ‘De Meeuwen’
Oorspronkelijk was ‘De Meeuwen’ een saai dijkhuis, met op de bovenverdieping een café. Aan het begin van de 20e eeuw kocht de heer Noothoven van Goor, die beweerde dat hij een bastaardzoon van koning Willen III was, het gebouw. Hij maakte een lustoord van het gebouw, waar vele feesten werden gehouden.
3. De Kaaswaag
Aan het begin van de 16e eeuw werd door Keizer Karel V de vrije weekmarkt en het recht van Waag aan Edam gegeven. Voor deze rechten moest jaarlijks 90 gulden worden betaald aan de Grafelijkheid. Op 2 maart 1574 werd dit recht van Waag door Prins Willem I eeuwigdurend vergeven tegen een jaarlijkse betaling van 10 gulden. De markt werd gehouden tot 1922, met een korte onderbreking van 1745 tot 1775.
In de Kaaswaag is een permanente tentoonstelling over de kaasbereiding ingericht en er kan kaas geproefd en gekocht worden.
4. Tweelinghuisjes
De gevel van de tweelinghuisjes bestaat uit twee 17e-eeuwse gekoppelde trapgeveltjes. Van binnen is er slechts één houtskelet aanwezig en de zolderbalken lopen door de scheidingsmuur heen. In feite kan gesproken worden van een soort sociale woningbouw, want in die tijd waren het niet de arbeidsuren, maar vooral de gebruikte materialen kostbaar.
5. Voormalig postkantoor
Het voormalig postkantoor is ontworpen door C.H Peters. Een rijksbouwmeester die de eclectische bouwstijl sterk vertegenwoordigde en verantwoordelijk is voor het Magna Plaza gebouw in Amsterdam. Dat de heer C.H. Peters tevens een leerling was van de heer P.J.H. Cuyper (architect van onder andere het Rijksmuseum en het Centraal Station in Amsterdam) is duidelijk zichtbaar aan de neorenaissance invloeden, lichtgele zandstenen banden en de rechte toren, die het gebouw een opvallend karakter geeft.